اختلال تأخيري فاز خواب بيداري ( DELAYED SLEEP-WAKE PHASE DISORDER)
دكتر مشيت محمدزاده
فلوشیپ طب خواب
مرکز تحقیقات اختلالات خواب شغلی بیمارستان بهارلو
دانشگاه علوم پزشكي تهران
اختلال تأخيري فاز خواب بيداري نوعی اختلال در چرخه خواب و بیداری است که با تأخير دو ساعت يا بيشتر زمان شروع خواب و بيداري مشخص مي شود. براي بیشتر بيماران دچار اين اختلال، شروع خواب قبل از ساعت ٢ تا ٦ بامداد دشوار است و اگر مسئوليت شغلي و اجتماعي آنها را محدود نكند، ترجيح مي دهند كه ساعت ١٠ صبح تا ١ بعد از ظهر از خواب بيدار شوند.
خواب اين بيماران به خودي خود با توجه به سن طبيعي است. علائم مزمن است و حداقل سه ماه طول مي كشد، و غالباً چند سال طول ميكشد. نشانه های باليني ممكن است شبيه بيخوابي در شروع خواب باشد. بيماران قادر به جلو آوردن اين سيكل نيستند و براي حل اين مشكل به مصرف طولاني مدت داروهاي خواب آور و آرامبخش یا حتی الكل روي مي آورند.
اين بيماران در ساعات آخر شب، سرحال هستند و هوشياري زيادي دارند و با توجه به اينكه براي كار و فعاليتهاي اجتماعي مجبورند صبح زود بيدار شوند، بصورت مزمز دچار خواب ناكافي و خواب آلودگي مفرط روزانه مي شوند. اين خواب آلودگي در ابتداي صبح بيشتر و ساعات پاياني عصر كمتر ميشود.
نوجوانان علائمی بصورت تحريك پذيري روزانه و افت عملكرد درسي پیدا می کنند. در بزرگسالان این اختلال باعث مشکلات شغلي و مالي و حتی رابطه زوجين مي شود. فراوانی این مشکل در جمعيت عمومي 17/0 درصد است اما در نوجواني و بالغين جوان خيلي شايعتر است.
علل اختلال تأخيري فاز خواب بيداري:
عوامل رفتاري:
تماشاي تلويزيون
انجام تكاليف
كار با اينترنت
مصرف قهوه
عوامل فيزيولوژيك :
حساسيت بيش از حد سركوب شبانه ترشح ملاتونين در واكنش به نور درخشان
آسيبهايي مغزي بدنبال تروماهاي خفيف
زمينه ژنتيك قوي فاميلي
تشخيص بر اساس شرح حال بيمار و اختلال عملكرد شغلي و تحصيلي، پركردن فرم هاي ساعت خواب و بيداري شبانه روزي و اکتی گرافی حداقل براي ٧ و ترجيحاً ١٤ روز مي باشد. ضمناً اين علائم نبايد بعلت ساير بيماري هاي جسمي، روانپزشكي يا اختلالات خواب بوجود آمده باشد.
تست خواب شبانه یا پلی سومنوگرافی معمولاً براي تشخيص ضروري نمي باشد مگر زماني كه پزشک شما به اختلال خواب ديگري مثل وقفه تنفسي حین خواب مشكوك باشد. از موارد مهم تشخيصي ديگر اندازه گيري شروع ترشح ملاتونين پلاسما در نور كم ميباشد.
توصیه می شود کلیه مراحل درمانی تحت نظر پزشک صورت گیرد، درمان شامل موارد زیر است:
درمانهاي شناختي رفتاري مانند رعایت بهداشت خواب
كورونوتراپي
نوردرماني
ملاتونين